Γονείς
Πατέρας: Μνήσαρχος
Μητέρα: Πυθαΐς
Αδέλφια
Εύνομος, Τυρρηνός (αμφότεροι μεγαλύτεροι του Πυθαγόρου)
Εργασία γονέων
Ο πατέρας του ήταν δακτυλιογλύφης (χρυσοχόος)
Οικονομική Κατάσταση
Εύρωστη
Οικογενειακή Κατάσταση
Γυναίκα: Θεανώ (κόρη του Βροντίνου του Κρωτονιάτου)
Παιδιά: είχε μια κόρη, την Δαμώ και έναν υιό, τον Τηλαύγη.
Δάσκαλοι Πυθαγόρου
Φερεκύδης, Ερμοδάμας
Ταξίδια
Ως Νέος και φιλομαθής, ταξίδεψε σε όλα τα μέρη στα οποία υπήρχαν κέντρα θρησκευτικά - επιστημονικά. Ο Τύραννος της Σάμου Πολυκράτης συνέστησε τον Πυθαγόρα δια επιστολής στον Φαραώ Άμασι. Ήρθε επίσης σε επαφή με Χαλδαίους θρησκευτικούς ηγέτες στην Βαβυλώνα και Μάγους (Μάγοι ήταν κάποιοι οι οποίοι είχαν κάποιες επιστημονικές γνώσεις, γνώσεις ψυχολογίας μαζών και προπαγάνδας).
Μύηση
Κατά την διάρκεια των ταξιδιών του εκτός Ελλάδος, μυήθηκε σε όλα τα Μυστήρια και Τελετουργίες, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της Αιγύπτου. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, μυήθηκε σε όλους τους Απόρρητους Λόγους (Ελληνικά Μυστήρια) και διετέλεσε Ιεροφάντης σε όλα τα ιερά. Στο τέλος του μυητικού του κύκλου και πριν μεταβεί στην Ελληνική αποικία του Κρότωνος της Μεγάλης Ελλάδος (κάτω Ιταλία) για να ιδρύσει την σχολή του (“Ομακοείον”), μετέβη στην Κρήτη, όπου μαζί με τον ιερέα Επιμενίδη πέρασε τα Ανώτατα Μινωικά Μυστήρια στο Ιδαίον Άντρον.
Εξωτερική εμφάνιση
Είχε Απολλώνεια χαρακτηριστικά (ξανθά μαλλιά με γαλανούς οφθαλμούς). Ήταν εξαιρετικά ωραίος, σοβαρός και αξιοπρεπέστατος.
Θέσεις Πυθαγόρου
Μετενσάρκωση: Ο Πυθαγόρας υποστήριζε ότι κάποτε υπήρξε ως Αιθαλίδης υιός του Ερμού και ότι ο Ερμής του έδωσε την άδεια να ζητήσει ότι θέλει εκτός από αθανασία. Ο Πυθαγόρας, ως Αιθαλίδης, ζήτησε να διατηρεί την μνήμη του ανεξαρτήτως αν βρίσκεται σε έμβιο ή μη επίπεδο. Αργότερα στον Τρωικό πόλεμο έζησε ως Εύφορβος τον οποίο σκότωσε ο Μενέλαος (Ιλιάς Ρ 59). Μετά γεννήθηκε ως Ερμότιμος, ο οποίος θέλοντας να αποδείξει τα λεγόμενα του μετέβη σε ιερό του Απόλλωνος στις Βραγχίδες και έδειξε ασπίδα που άνηκε στον Μενέλαο το οποίο είχε αφήσει ο Μενέλαος ως ανάθημα. Έπειτα γεννήθηκε ως Πύρρος ο οποίος ήταν αλιέας από την Δήλο και έπειτα γεννήθηκε ως Πυθαγόρας.
Μετεμψύχωση: Ανέφερε επίσης περιπλανήσεις του σε ζώα και φυτά αλλά και όσα η ψυχή του υπέφερε στον Άδη.
Τροφή: οι περισσότεροι φιλόσοφοι που έγραψαν για τον Πυθαγόρα υποστηρίζουν ότι δεν έτρωγε οτιδήποτε είχε ψυχή (ζώα, ψάρια).
Συγγράμματα
“Παιδευτικόν”, “Πολιτικόν”, “Φυσικόν” και τον “Μυστικόν λόγον”. Ο “Μυστικός λόγος” ήταν βιβλίο με την απόρρητη διδασκαλία του, το οποίο προοριζόταν για τον στενό κύκλο των μαθητών του μέσα στην σχολή του Ομακοείου.
Η Διδασκαλία του
Ασχολήθηκε με την αριθμητική οπτική της γεωμετρίας και με την ιατρική (έλεγε ότι η υγεία είναι του όντος η διατήρηση και η νόσος η φθορά). Όρισε τα μουσικά διαστήματα όπως τα γνωρίζει όλος ο πλανήτης σήμερα. Όταν βρήκε, ότι το τετράγωνο της υποτεινούσης ορθογωνίου τριγώνου ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των υπολοίπων πλευρών, το εόρτασε με εκατόμβη (θυσίασε εκατό βόδια).
Διαιρούσε τον ανθρώπινο βίο σε τέσσερα τμήματα. Κάθε τμήμα ήταν είκοσι έτη. Τις τέσσερις αυτές περιόδους τις αντιστοίχησε με τις τέσσερις εποχές του έτους, εκκινώντας από την άνοιξη.
Αρχή των πάντων η μονάς, εκ της οποίας προέρχεται η αόριστος δυάς. Εκ της μονάδος και της δυάδος προέρχονται οι αριθμοί. Εκ των αριθμών τα σημεία, συνεπώς και οι γραμμές. Από τις γραμμές τα επίπεδα σχήματα και από αυτά, τα στερεά. Βάσει των στερεών προέρχονται τα αισθητά σώματα των οποίων τα στοιχεία είναι πάλι τέσσερα: Πυρ (τετράεδρον), Γη (εξάεδρον), Αήρ (οκτάεδρον), Ύδωρ (εικοσάεδρον). Η μεταβολή και η μετατροπή αυτών δημιουργεί το σφαιροειδή κόσμο περιέχον στην μέση την γη η οποία είναι και αυτή σφαιροειδής και περιοικουμένη. Ισορροπία στον κόσμο αυτόν είναι το φως και το σκότος, το θερμό και το ψυχρό, το ξηρό και το υγρό. Αναλόγως την τροπή αυτών έχουμε αντιστοίχως τις τέσσερις εποχές. Όταν επικρατεί το θερμό έχουμε το θέρος, το ψυχρό τον χειμώνα. Όταν επικρατεί ισομερία έχουμε άνοιξη και φθινόπωρο. Τα ανάλογα έχουμε με την ημέρα (ανά 6ωρο, εκκινώντας από την αυγή -η οποία παραλληλίζεται με την άνοιξη) και τις δύο ισημερίες και τα δύο ηλιοστάσια. Υποστήριζε ότι από όλα τα σχήματα η ωραιότερη είναι η σφαίρα μεταξύ στερεών και ο κύκλος μεταξύ επιπέδων.
Όρκος Πυθαγορείων: "...ναὶ μὰ τὸν ἁμετέρᾳ ψυχᾷ παραδόντα τετρακτύν παγὰν ἀενάου φύσεως"
Ιερά Τετρακτύς: πρόκειται για το ιερό σύμβολο των Πυθαγορείων. Είναι το μαθηματικό μοντέλο με το οποίο εποίησε το παν ο Πᾶν Γεννήτωρ Νοῦς.
Επίπεδα Ιεράς Τετρακτύος:
α) 1,2,3,4
β) Σημείο, Γραμμή, Επιφάνεια, Στερεό
γ) Αριθμός, Σχήμα, Στερεό, κίνηση Στερεών
δ) Πρώτη διάσταση, Δεύτερη διάσταση, Τρίτη διάσταση, Τέταρτη διάσταση
ε) Πυρ, Γαία, Αήρ, Ύδωρ
στ) 4εδρο, 6εδρο, 8εδρο, 20εδρο
η) Εαρινή ισημερία, Θερινό ηλιοστάσιο, φθινοπωρινή ισημερία. χειμερινό ηλιοστάσιο
θ) Άνθρωπος, Δαίμων, Θεός, Πᾶν Γεννήτωρ Νοῦς
ι) Άνοιξη, Θέρος, Φθινόπωρο, Χειμώνας
κ) Αυγή, Μεσημέρι, Απόγευμα, Μεσάνυχτα
λ) Σώμα, Θυμός, Φρένα, Νους
μ) Αίσθηση, Δοξασία, Επιστήμη, Ιδέες
ν) Παιδί, Έφηβος, Άνδρας, Γέροντας
ξ) Άνθρωπος, Οικογένεια, Κώμη, Πόλη (Κράτος)
Ο ήλιος και τα άλλα άστρα είναι θεοί (διότι θέονται), διότι επικρατεί το θερμό το οποίο αποτελεί πηγή ζωής. Η Σελήνη είναι ετερόφωτη και λαμβάνει φως από τον ήλιο. Υπάρχει συγγένεια θεών και ανθρώπων καθόσον ο άνθρωπος μετέχει του θερμού. Οι (ζωογόνες) ακτίνες του ηλίου διαπερνούν το παν δια του αιθέρος, γι’ αυτό υπάρχει ζωή παντού. Κάθε τι που μετέχει του θερμού θεωρείται ζωντανό, συνεπώς και τα φυτά είναι ζωντανά. Διαφέρει όμως η ζωή από την ψυχή, δεν έχουν όλα τα ζωντανά ψυχή. Η ψυχή αποτελεί τμήμα του αιθέρος (και του θερμού και του ψυχρού), γι’ αυτό παραμένει αθάνατος.
Τα ζώα τα οποία γεννώνται, αναπαράγονται το ένα από το άλλο με σπέρμα. Το σπέρμα είναι σταγόνα από τον εγκέφαλο, το οποίο περιέχει θερμό ατμό. Όταν η σταγόνα εισέλθει στην μήτρα, εκ του εγκεφάλου θα προέλθουν ο ορρός, το υγρό και το αίμα (εκ των οποίων δημιουργούνται οι σάρκες, τα οστά, οι τρίχες και όλο το σώμα), και από τον εντός αυτής ατμό η ψυχή. Το πρώτο πηγαίο (ωοκύτταρο) λαμβάνει μορφή σε σαράντα ημέρες. Ολοκληρώνεται η διαδικασία (γένεσις) συμφώνως τις αναλογίες της αρμονίας.
Διαίρεσε την ψυχή σε τρία μέρη, σε Νουν, Φρένας και Θυμόν (ορμή). Νουν και Θυμόν έχουν όλα τα έμβια όντα, Φρένας όμως μόνον το ανθρώπινο είδος. Η αρχή της ψυχής βρίσκεται από την καρδιά μέχρι τον εγκέφαλο. Στην καρδιά εδράζει ο Θυμός, στον εγκέφαλο τα Φρένα και ο Νους. Τα Φρένα είναι αθάνατα, τα υπόλοιπα θνητά. Αόρατος η ψυχή, καθώς και οι λόγοι αυτής, αφού αόρατος είναι και ο αιθέρας. Ο Ερμής είναι επιστάτης και συνοδός των ψυχών. Αυτός οδηγεί τις ψυχές που εξέρχονται από τα σώματα και πηγαίνει τις μεν καθαρές στο ύψιστο μέρος, στις δε ακάθαρτες απαγορεύει να πλησιάζουν τις καθαρές αλλά ούτε να πλησιάζουν και η μια την άλλη, οι οποίες δένονται με άρρηκτα δεσμά από τις Ερινύες.
Η δύναμη του όρκου εμπεριέχει το δίκαιον, εξού και το προσωνύμιο του Διός “Όρκιος”. Προέτρεπε τους μαθητές του να είναι τόσο αξιόπιστοι που να μην χρειάζεται να ορκίζονται. Υποστήριζε ότι, από όλους, περισσότερο να τιμούν τους γονείς. Αιδώς και ευλάβεια υπάρχει όταν, ούτε όταν γελάνε ακατάσχετα, ούτε όταν είναι σκυθρωποί. Να ασκούν την μνήμη και να μην κάνουν ή να λένε κάτι όντας θυμωμένοι. Με ωδές και ύμνους να τιμούν Θεούς και άξιους ανθρώπους. Η γνωστή φράση “μέτρον ἄριστον” ανήκει σε αυτόν [Χρυσά Έπη, 38]
Υπήρξε η έκφραση “αὐτός ἔφα” (αυτός είπε) δηλαδή ότι εφόσον το είπε αυτός δεν υπάρχει αμφιβολία, είναι σίγουρα ορθό.
Ορισμός Αριθμού κατά Πυθαγόρα: Χ*Χ > Χ+Χ
Αριθμός είναι όταν το γινόμενο μετά του εαυτού του είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα μετά του εαυτού του. Οι Αριθμοί ξεκινούν από το 3
το 1 δεν είναι Αριθμός αλλά θεωρείται γεννήτορας Αριθμών 1*1 < 1+1
το 2 είναι η μεσότις μεταξύ του πλήρους και του Αριθμού 2*2 = 2+2
το αναφέρει και ο Αριστοτέλης στο “περί Ουρανού” Bekker 268a 10-13
Η Σχολή
Η ονομασία της σχολής του ήταν “ὁμακοεῑον”. Οι υποψήφιοι μαθητές έδιναν κάποιες εξετάσεις. Οι επιτυχόντες γίνονταν μαθητές και κατέθεταν την περιουσία τους σε ένα κοινό ταμείο. Η μαθητεία είχε διάρκεια πέντε ετών. Δεν είχαν δικαίωμα να κάνουν ερωτήσεις, ούτε κάποιο άλλο δικαίωμα παρά μόνον να ακούνε την φωνή του Πυθαγόρου. Με το πέρας των πέντε ετών έδιναν κάποιες ειδικές εξετάσεις και οι επιτυχόντες κατετάσσοντο στην τάξη των “τακτικών” και εγίνοντο δεκτοί στην οικία και μπορούσαν να τον δουν πρόσωπο με πρόσωπο και να τον ακούσουν να διδάσκει.
Η ετυμολογία της λέξεως “ὁμακοεῑον” είναι διττή. Για τους μαθητές ήταν “ὁμοῦ + ἀκοή” (όλοι μαζί μαθητεύουν δια της ακοής) ενώ για τους Τακτικούς “ὄμμα + ἀκοή” (η μαθητεία ανεβαίνει στο επίπεδο του να βλέπουν και να ακούν τον δάσκαλο). Ο διαχωρισμός αυτός δικαιολογείται και από την φράση που έλεγε “κοινὰ τὰ φίλων εἶναι καὶ φιλίαν ἰσότητα”, δηλαδή τα κοινά που έχουν οι φίλοι μεταξύ τους δημιουργούν ισότητα. Αν οι φίλοι βρίσκονται στο επίπεδο μαθητείας είναι (περίπου) ίσοι μεταξύ τους. Αντιστοίχως, όσοι φίλοι βρίσκονται στο επίπεδο Τακτικών είναι (περίπου) ίσοι μεταξύ τους. Αν προσεγγίσουμε το δεδομένο αυτό από την αντίθετη φορά, θα δούμε ότι τα κοινά δημιουργούν φιλίες (φῐλέω = έρχομαι σε επαφή με κάτι οικείο, άπτομαι του οικείου).
Δίδασκε τους μαθητές του, κάθε βράδυ πριν τον ύπνο να κάνουν αυτοέλεγχο δια των τριών ερωτήσεων: α) ποιον (φυσικό) νόμο παρέβην; β) τι καλό έκανα; γ) τι έπρεπε να πράξω και δεν έπραξα;
Η σχολή διατηρήθηκε δέκα γενεές μετά τον Πυθαγόρα.
Το τέλος
Έχουμε διάφορες εκδοχές για το τέλος του Πυθαγόρου. Άλλοι λένε ότι κάποιος που απορρίφθηκε από το Ομακοείον έβαλε φωτιά και έκαψε το σπίτι στο οποίο ήταν συγκεντρωμένοι Πυθαγόρας και Τακτικοί, άλλος ότι πέθανε στο Μεταπόντιο όπου κατέφυγε μέσα στο ιερό των Μουσών, αφού έμεινε χωρίς τροφή και νερό για σαράντα ημέρες, άλλος ότι απεσύρθη στο Μεταπόντιο και τερμάτισε την ζωή του με ασιτία διότι δεν ήθελε πλέον να ζήσει διότι ο Κύλων και κάποιοι άλλοι εξόντωσαν τους Πυθαγορείους, άλλος λέει σε πόλεμο με τους Συρακουσίους κ.α. Σε κάθε περίπτωση το τέλος του Πυθαγόρου ήταν το 1ο έτος της 71ης Ολυμπιάδος (496 π.Χ).
Νικόλαος Χ. Κουνδουράκης
Συγγραφεύς